انواع تب و درمان آن
اولین نکته درمورد تب این است که عامل آن از بیرون وارد می‌شود و نوعاً به علت میکروب و ویروس است. در طب جدید برای تب تقسیماتی قائلند که به اعتبار توع باکتری یا ویروس و به اعتبار محل فعالیت باکتری یا ویروس می‌باشد ولی در طب اسلامی تقسیم انواع تب به اعتبار شدت و ضعف و به اعتبار روزهایی است که انسان به تب مبتلا شده است.
انواع تب
تب ربع:
تبی که انسان یک روز مبتلا به تب می‌شود و دو روز تب برطرف می‌شود و روز چهارم برمی‌گردد. خطر تب به پیوستگی و تداوم آن است از این رو تب ربع خطرناک نیست زیرا در طی دو روزی که تب نیست بدن تجدید قوا می‌کند.
اما درمان تب ربع، در روایت آمده: «ما اختار جدنا صلوات الله علیه للحمى إلا وزن عشر دراهم سکر بماء بارد على الریق» یعنی «پدربزرگ ما برای تب، اختیار نفرموده جز ده درهم (سی و دو و نیم گرم) شکر (شکر نیشکر طبیعی) با آب سرد در ناشتا.» در روایت دیگری آمده: «إنا أهل بیت لا نتداوى إلا بإفاضه الماء البارد یصب علینا وأکل التفاح» یعنی «ما تب خود را درمان نمی‌کنیم مگر با آب سرد و سیب.» شاید به نظر بیاید که بین این دو روایت تعارض وجود دارد ولی روایت دیگری داریم که این تعارض را حل می‌کند و می‌گوید بهترین درمان برای تب ربع، شکر است. ابراهیم جعفی روایت می‌کند: «دخلت على أبی عبد الله علیه السلام فقال انى اراک شاحب الوجه قلت انا فی حمى الربع وقال این أنت عن المبارک الطیب اسحق السکر ثم خذه بالماء واشربه على الریق عند الحاجه الى الماء قال ففعلت فما عاد ت الی بعد» یعنی «بر امام صادق «علیه‌السلام» وارد شدم، امام فرمود: چرا رنگت پریده، عرض کردم: من مبتلا به تب ربع هستم، امام فرمود: چرا از مبارک استفاده نمی‌کنی، شکر را آسیاب کن سپس آن را با آب حل کن و در ناشتا (البته در روایتی آمده شب) و زمانی که تشنه شدی بنوش. راوی می‌گوید: من هم همین کار را کردم و بعد از آن دوباره عود نکرد.» از این روایت معلوم می‌شود که بهترین درمان برای تب ربع است، از طرفی درمان تب با شکر فوری نیست و به چند روز زمان نیاز است پس این روش برای درمان تب ربع خوب است ولی برای تبی که شدت و تداوم دارد باید درمان دیگری استفاده کرد.
درمان دیگر برای تب ربع، فالوذجی است که با عسل درست شده باشد، فالوذج نوعی حلوا است که از روغن زرد، آرد، آب، عسل و زعفران ساخته می‌شود. امام هادی «علیه‌السلام» می‌فرمایند: «خیر الاشیاء لحمى الربع ان یؤکل فی یومها الفالوذج المعمول بالعسل ویکثر زعفرانه ولا یؤکل فی یومها غیره» یعنی «بهترین چیز برای تب ربع این است که انسان در روز تب فالوذج بخورد، فالوذجی که با عسل درست شده و زعفرانش را هم زیاد کند، و در آن روز چیز دیگر نخورد.»
درمان دیگر رقیه است، حسن بن علی بن وشاء روایت می‌کند: امام رضا «علیه‌السلام» از من سؤال نمودند: چرا چهره‌ات زرد است، گفتم: این تب ربع است، بر من فشار آورده، امام فرمودند مرکب و کاغذ بیاورید و نوشتند «بسم الله الرحمن الرحیم أبجد هوز حطی عن فلان بن فلانه».
درمان دیگر عوذه است، حضرمی از امام کاظم «علیه‌السلام» نقل می‌کند: این دعا را برای او نوشت، که پسر او مبتلا به تب ربع می‌شد، و به او امر کردند که این را بر دست‌ها و پاهای پسرش بنویسد، بر دست راستش بنویسد «بسم الله جبرئیل» و بر دست چپ بنویسد «بسم الله میکائیل» و بر پای راست بنویسد «بسم الله اسرافیل» و بر پای چپ بنویسد «بسم الله لا یرون فیها شمسا ولا زمهریرا» و بین دو کتف بنویسد «بسم العزیز الجبار» و اگر شک داشته باشی مفید نیست.
درمان پنجم رقیه‌ای مؤثر و مجرب است، از یونس بن یعقوب نقل شده: نزد امام صادق «علیه‌السلام» حاضر شدم دیدم که امام به یکی از شیعیان رقیه تب را می‌آموختند و من هم از آن شخص نوشتم؛ سوره حمد و توحید و قدر و آیه الکرسی را بخوان و با انگشت اشاره روی دو پهلوی کسی که تب دارد بنویس «اللهم ارحم جلده الرقیق وعظمه الدقیق من سوره الحریق یا أم ملدم ان کنت آمنت بالله والیوم الآخر فلا تأکلی اللحم ولا تشربی الدم ولا تنهکی الجسم ولا تصدعی الرأس وانتقلی عن فلان ابن فلانه الى من یجعل مع الله إلها آخر لا إله إلا الله تعالى الله عما یشرکون علوا کبیرا».
درمان دیگر عوذه است،حسن بن ظریف نقل می‌کند: در دلم دو مسئله بود، می‌خواستم این را به امام هادی «علیه‌السلام» بنویسم، نوشتم اگر امام زمان (عج‌الله) قیام کند چگونه بین مردم قضاوت می‌کند، و یادم رفت در مورد تب ربع سؤال کنم، جواب آمد: سؤال کردی از قائم، امام زمان «علیه‌السلام» وقتی قیام کند با علم خود قضاوت می‌کند مانند حضرت داود «علیه‌السلام» و نیازی به بینه ندارد، و می‌خواستی درباره تب ربع سؤال کنی و یادت رفت، بر صفحه کاغذ بنویس ﴿قلنا یا نار کونی برداً وسلاما على إبراهیم﴾ و آویزان کن بر کسی که تب دارد به اذن خدا درمان می‌گردد.
تب غب:
نوعی تب که یک روز درمیان فرد را مبتلا می‌کند و معلول غلبه صفرا است.
درمان اول عسل و سیاه‌دانه است و درمان دوم اصلاح غلبه صفرا با استفاده از چیزهایی که برای درمان غلبه صفرا مفید است و سفارش شده، همچنین نباید خود را خسته کنند و باید استراحت کنند، از سردی‌ها مانند شیرخشت، خرفه و کاسنی استفاده کنند.
در روایت آمده که از امام کاظم «علیه‌السلام» درباره تب غب پرسیدند، امام فرمودند: «یؤخذ العسل والشونیز ویلعق منه ثلاث لعقات فانها تنقلع وهما المبارکان» یعنی «سه قاشق مرباخوری عسل و سیاه‌دانه مصرف کنید، همانا تب غب ریشه‌کن می‌شود و این دو مبارک اند» توجه شود که در هر قاشق عسل باید هفت عدد سیاه‌دانه باشد.
تب ثلث:
نوعی تب که دو روز انسان را مبتلا می‌کند و روز سوم رها می‌کند، این نوع تب معلول غلبه سودا است و از تب غب و تب ربع شدیدتر است.
درمان آن همان درمان سودا است که عبارت است از افطیمون، عسل، استفراغ، فصد و استفاده مداوم از نوره، همچنین از مواد سودا زا نباید استفاده کرد مانند چغندر(لبو)، گوشت بز و امثال اینها.
البته درمان‌های عمومی هم مؤثر است ولی وقتی نوع تب برای ما مشخص باشد بهتر است از روش مخصوص به آن استفاده شود.
درباره عوارض سودا از وهب بن منبه نقل شده: از آن (حالت غیر طبیعی سودا) ناشی می‌شود، جذام و پیسی و خارش و تب ثلث.
تب مطبق:
نوعی تب که به‌طور پیوسته انسان را مبتلا می‌کند و در طب جدید به آن تب تیفوسی می‌گویند، علت آن غلبه بلغم است و درمان آن نیز، درمان غلبه بلغم است،
استفاده از طرفیل، عسل، کندر، ترب، شکر طبرزد، هاضوم (دارویی ترکیبی شامل زنیان، آویشن و سیاه‌دانه) و پرهیز از سردی‌ها مانند ماهی و ماست.
تب ورد:
نوعی تب که هر روز ساعاتی انسان را مبتلا و رها می‌کند. درمانش مالیدن قسط است، قسط نوعی گیاه است که سه نوع دارد، قسط هندی یا دریایی (بهترین نوع)، قسط تلخ (در مرتبه دوم) و قسط شیرین (در مرتبه سوم)، آن را باید آسیاب کرده و در آب حل کنند و به بدن بمالند تا تب برطرف شود.
تب حاره:
تب حاره علاوه بر پیوسته بودن شدید هم هست.
منابع:
طب الأئمه، ابن سابور الزیات، ص۵۰.
الاصول من الکافی، شیخ کلینی، ج۶، ص۳۵۶، ح۹.
طب الأئمه، ابن سابور الزیات، ص۵۱.
طب الأئمه، ابن سابور الزیات، ص۵۱.
الاختصاص، شیخ مفید، ص۱۸.
طب الأئمه، ابن سابور الزیات، ص۵۱.
طب الأئمه، ابن سابور الزیات، ص۵۳.
الثاقب فی المناقب، ابن حمزه طوسی، ص۵۶۵، ح۵۰۴.
طب الأئمه، ابن سابور الزیات، ص۵۱.
سبل الهدى والرشاد، الصالحی الشامی، ج۱۲، ص۹۷.
